Storytelling in Het verhaal van Vlaanderen: dit kun je ervan leren

Van de storytelling in Het verhaal van Vlaanderen kan iedereen iets leren. De reeks toonde vooral dat niets zo sterk je expertise laat schitteren als verhalen. Op voorwaarde dat je verhaal en uitleg keurig scheidt.

In een koud, eentonig prairielandschap verschijnen, heel in de verte, enkele witte stippen. Ze bewegen. Ze naderen ons. Ze zijn in dikke dierenhuiden gehuld, merken we.

Het zijn de eerste moderne mensen in onze contreien, jagers-verzamelaars op zoek naar een volgende maaltijd, een veilige slaapplaats. Wat ik op mijn scherm zie, speelt zich 38.000 jaar geleden af.

De neanderthaler en de expert

Wanneer de groep halt houdt bij een rivier, gaat het kind aan het spelen. Niets vermoedend verwijdert het zich langzaam van de volwassenen, tot het op een paar voeten botst. Het kijkt op, verschrikt: de figuur aan wie de voeten toebehoren oogt ongewoon – zware wenkbrauwbogen, gedrongen lichaamsbouw. Een neanderthaler.

Het stereotiepe beeld dat neanderthalers dom waren, klopt niet, legt een expert, archeoloog Philippe Crombé, meteen na deze scène uit. Neanderthalers konden zich aanpassen aan de schommelingen in het klimaat. “Als men op situaties kan anticiperen, wil dat zeggen dat men gevorderd is.”

Storytelling en Het verhaal van Vlaanderen

De scène en de expert komen uit Het verhaal van Vlaanderen (de reeks is nog altijd integraal te zien op VRT MAX). Over de VRT-reeks is al veel gezegd en geschreven. Dat het te entertainend, te politiek, te onvolledig zou zijn – onder meer. Interessante discussies, maar daarover wil ik het hier niet hebben. Wat mij als verhalenmaker vooral bezighoudt, is het enorme succes van de reeks.

Al tijdens de uitzending vorig jaar was duidelijk dat de tiendelige reeks uitzonderlijk veel kijkers lokte. Maar toen onlangs de top-20 van best bekeken televisieprogramma’s van 2023 werd bekendgemaakt stond een van de afleveringen van Het verhaal van Vlaanderen (over de Guldensporenslag) zelfs op nummer 2, met maar liefst 1,7 miljoen kijkers. Op 1 stond The masked singer met 1,8 miljoen kijkers.

Verhaal en uitleg apart

Dat is bijzonder sterk voor een geschiedenisprogramma. Het royale budget waarover de reeks konden beschikken, heeft dus geloond.

Maar het succes heeft op zich niets met dat budget te maken. Wel met de slimme manier waarop de makers van Het verhaal van Vlaanderen storytelling hebben ingezet. Ze hebben verhaal en uitleg keurig uit elkaar gehaald. De hele reeks door kregen we telkens een verhaal, of een stuk van een verhaal te zien, meteen gevolgd door een expert die uitlegde wat we zopas hadden gezien.

Het verhaal is een locomotief

Het is een eenvoudige methode waarmee zelfs de moeilijkste thema’s de aandacht van je publiek vasthouden. In mijn opleidingen gebruik ik hiervoor vaak het beeld van een trein.

De trein is de informatie die je wil delen met een groep mensen. De locomotief van de trein is het verhaal. De wagons, dat zijn de argumenten, de interpretaties, de opinies, de verklaringen, de feiten en cijfers. Het verhaal van Vlaanderen is toonbeeld van slimme storytelling omdat het voortdurend van die fraaie treinen op de rails zet, over de eerste mens, de Guldensporenslag, de Tweede Wereldoorlog. Telkens krijgen we eerst een verhaal, en vervolgens de experts.

Emotionele connectie

De locomotief heeft een dubbele functie. Hij trekt moeiteloos je zware informatietrein op gang omdat niets zo’n krachtige motor heeft als storytelling. Een goed ontworpen verhaal raakt je publiek altijd emotioneel (een verhaal ontwerpen doe je in weinig tijd met het Story Design Canvas). Daardoor krijg je meteen een klik.

We zien een groepje mensen over de prairie zwerven en er ontstaat, al is het maar onbewust, een connectie. Dit gaat over ons, voelen we.

Tom Waes in de Limburgse prairie

Tom Waes, de gids in Het verhaal van Vlaanderen, bekent dat geschiedenis vroeger iets abstracts was voor hem, iets wat zich lang geleden en ver weg had afgespeeld. Maar door de verhalen te horen en te zien werd het ineens concreet voor hem.

Hij vertelt dat in het begin van de reeks, terwijl hij door een woonwijk in Limburg stapt. Waarna hij zijn jas aantrekt en de woonwijk rond hem in een prairie verandert, het landschap waarin even later de vijf witte stippen opduiken.

Abstracte uitleg wordt concreet

De tweede functie van de locomotief is dat de trein moet blijven rijden. Ook al moet hij zware wagons trekken, hij houdt het tempo erin, dankzij zijn krachtige motor. De uitleg van de expert klinkt abstract, is vaak niet licht, maar doordat je zopas hebt gezien waarover de uitleg gaat, wordt die ineens veel duidelijker, komt alles veel minder zwaar over.

Dankzij storytelling wordt abstracte uitleg concreet. Verhalen raken je dus niet alleen emotioneel maar ook rationeel. Ze maken zelfs zware wetenschappelijke kost verteerbaar.

Wat kun je leren van Het verhaal van Vlaanderen?

Wat kun je leren van de storytelling in Het verhaal van Vlaanderen? Dat verhalen de ideale locomotief zijn van wat je wil meegeven aan je publiek. Begin dus altijd met een verhaal. Of je nu een video maakt, je punt wil maken tijdens een overleg, een rapport schrijft of een podcast opneemt: begin met een verhaal, hoe klein ook. En herhaal dat dan bij het begin van elk nieuw hoofdstuk, elk nieuw deel, elke nieuwe aflevering.

Jij bent de expert, dat klopt. Maar als je wil dat je publiek zich jou ook als expert herinnert, dan moet je vooral niet willen bewijzen dat jij de expert bent. Dan moet je je publiek niet bombarderen met argumenten, grafieken en een regen van bullet points. Dan moet je je uitleg vooral laten voorafgaan door verhalen. Je uitleg is je publiek volgende week al vergeten, maar je verhalen zal het zich nog lang herinneren.

Hou verhaal en uitleg apart

Wat kun je nog leren van Het verhaal van Vlaanderen? Dat je verhaal en uitleg beter gescheiden houdt. Tijdens je verhaal ineens van alles beginnen uitleggen is een van klassieke fouten in storytelling (over de drie klassieke fouten van storytelling vertel ik in dit artikel).

In een televisiereeks is dat onderscheid duidelijk natuurlijk. Het verhaal krijgen we geserveerd via beelden (waarin acteurs het verhaal verbeelden), nadien geeft een expert de uitleg. Maar vaak zijn we verteller en expert tegelijk. En dan is het zaak om die twee rollen uit elkaar te houden.

Tijdens een lezing, overleg of verkoopgesprek vertel je beter eerst wat er gebeurt of gebeurd is (verteller), nadien waarom dat gebeurt of gebeurd is (expert). Een handige truc is trouwens om wat-vragen te gebruiken tijdens je voorbereiding (over wat- en waarom-vragen vertel ik in dit artikel).

De locomotief-methode

Beginnen met een verhaal, en je uitleg pas nadien doen: iedereen kan het. Met budget heeft dat niets te maken. Je mag nog zoveel tijd en geld aan je video of presentatie hebben besteed, als er alleen maar uitleg in zit, dan is het vergeefse moeite, weggesmeten geld.

Mocht je al die verhalen uit Het verhaal van Vlaanderen wegsnijden en enkel de experts overhouden, dan zou je een heel taaie brok televisie overhouden. Dan haal je met je budget onmogelijk die 1,7 miljoen kijkers.

Ik pas de locomotief-methode zelf ook voortdurend toe, in mijn opleidingen, mijn workshops, mijn keynotes. En – de aandachtige lezer heeft ongetwijfeld opgemerkt – ook in dit artikel.

In de storytelling-opleidingen van Verhalenmakers illustreren we de tips & tricks voortdurend met herkenbare voorbeelden uit diverse sectoren. Ook naar Het verhaal van Vlaanderen verwijzen we regelmatig.