Categorieën
verhalen voorbeelden

Zorgstrateeg Tom Braes: “Er zijn nog heel veel blinde vlekken in de zorg.”

Is de Vlaamse zorgsector klaar voor de toekomst? De vraag leidde zorgstrateeg Tom Braes langs een bijzonder parcours. Het deed hem steeds meer beseffen hoe belangrijk beleving en een straf verhaal zijn.

In maart was hij net begonnen als projectmanager in een woonzorgcentrum. En toen ging het land op slot. “Ik heb de ganse episode van heel nabij kunnen meemaken”, vertelt Tom Braes (41) tijdens een Zoomgesprek.

“Het ging heel snel van projectmanagement naar crisismanagement, en dan weer terug naar projectmanagement. Enerzijds zag je organisaties die in onverdachte tijden al doorhadden dat ze het niet alleen konden en moesten samenwerken, die al proactief in partnerschappen met een ziekenhuis en andere actoren hadden geïnvesteerd. Daar waren bijvoorbeeld van meet af aan wekelijkse skypegesprekken met specialisten van het ziekenhuis.

“Anderzijds had je organisaties die dat niet hadden gedaan en in zichzelf gekeerd bleven. Die zagen plots dat ze in gesprek moesten gaan met ziekenhuizen – ze deden het omdat het moest, heel reactief, hals over kop. Hun samenwerking met ziekenhuizen bleek alleen maar een papieren samenwerking te zijn.”

Tom Braes zorgstrateeg

Gedreven door nieuwsgierigheid

Zijn de ouderenzorg en hele de zorgsector in Vlaanderen klaar voor de toekomst? Het is een vraag die Tom Braes al zijn hele carrière bezighoudt en hem telkens naar nieuwe perspectieven doet zoeken.

“Ik word gedreven door nieuwsgierigheid”, zegt hij meermaals tijdens het gesprek en ook op zijn website zet hij het in de verf. En als je hem hoort praten en zijn cv overloopt, dan is dat het minste wat je kunt zeggen.

Hij studeerde af als geriatrisch verpleegkundige en ging aan de slag in het UZ Gasthuisberg, maar ging daar ook meteen wetenschappelijk onderzoek bij doen. Vervolgens hij ging, na een tussenstap bij een consultancykantoor, met beide voeten in de praktijk staan: hij werd directeur van een woonzorgcentrum.

Postgraduaat trendanalyse

Na zes jaar wilde hij ouderenzorg meer beleidsmatig benaderen en werd hij stafmedewerker bij koepelorganisatie Zorgnet-Icuro. Hij werkte toen vooral op samenwerking tussen organisaties en schreef daar een cahier over. “Ik ben daar nog altijd heel trots op. Dat ging over hoe elke organisatie zijn eigen wereldbeeld heeft, zijn eigen DNA, en je bij samenwerking niet tot eenheidsworst moet komen, of zelf alles moeten willen doen.”

Om nog beter in de toekomst te kunnen kijken ging hij twee jaar geleden ook trendanalyse en trendimplementatie studeren, een postgraduaat aan de Hogeschool Gent. “Ik ben altijd heel erg nieuwsgierig geweest naar hoe je inspiratie kunt putten uit totaal andere domeinen, en hoe je die dan kunt binnenbrengen in zorg en welzijn.”

Naar buiten kijken

“Ik ben dat postgraduaat vooral gaan volgen omdat ik begon vast te stellen dat in Vlaanderen veel organisaties niet de neiging hebben om naar buiten te kijken, om genoeg voeling te houden met wat er leeft. Er zijn nog heel veel blinde vlekken in de zorg. Het Het lijkt met momenten een heel conservatieve sector.

“Ze maken bijvoorbeeld onvoldoende gebruik van data. Ik had voor Zorgnet-Icuro een studiereis georganiseerd naar Nederland. Een van de organisaties die we zijn gaan bekijken was een stichting, een soort vzw, die zonder enige schroom heel sterk inzette op marktverkenning. Wie woont hier allemaal in de buurt? Wat zijn de noden van die mensen?

“Ze maakten daar cliëntprofielen van, en op basis van die data beslisten zij een zorgaanbod te maken dat matcht met wat de mensen de komende jaren verwachten. En ze toetsten dat aanbod ook af, ze gingen in dialoog met die mensen. Ik vond dat zeer knap.”

Uit het verdomhoekje

“Ik merkte toen dat we dat hier in Vlaanderen totaal niet gewoon zijn. Onze zorgorganisaties sturen niet op dat soort van data, ze hebben geen besef van wie in de buurt woont en wat hún noden en verwachtingen gaan zijn. We zeggen wel heel vaak: we werken vraaggestuurd, maar eigenlijk is het gecamoufleerd aanbodgestuurd. We denken dat we weten wat mensen nodig hebben, maar we vragen dat onvoldoende na.

“Als we als zorgorganisaties echt uit dat verdomhoekje willen geraken – het verdomhoekje waar we zeker nu weer in zitten – dan moeten we weten of wat we doen echt matcht met de noden die er zijn. Daarom ben ik dat postgraduaat gaan studeren.

“Een tweede reden was dat er een vak scenarioplanning in zat. Ik vond het geweldig om als organisatie zonder enig risico te gaan simuleren wat het zou betekenen als je in scenario A, B, C, D zou terechtkomen.”

Boek

Hij ging voor zijn eindwerk zo grondig te werk dat een uitgever er een boek in zag. “Ik heb toen nog even doorgeduwd en die zomer mijn eindwerk uitgewerkt en herschreven.” Het resultaat verscheen vorig jaar: Toekomstbestendige ouderenzorg. Praktijkgerichte roadmap voor organisaties.

“Ik ben gaan kijken naar welke maatschappelijke trends kunnen meespelen in de gezondheidszorg. Wat er verandert bij de mensen? En hoe vertalen die trends zich nu naar een organisatie? Ik begon te merken dat organisaties zich blindstaren op een aantal veranderingen en op al de rest geen zicht hebben. Met dat boek wilde ik de horizon verbreden.”

Het belang van beleving

Hij stopte bij Zorgnet-Icuro en werd consultant, vooral in de zorg, zorgstrateeg zoals hij het soms noemt. Hij wilde zorgorganisaties helpen naar buiten te kijken.

“Door dat eindwerk te schrijven ben ik heel erg gaan geloven – en het is misschien een cliché – in de beleving die de mensen willen ervaren. Wat willen de patiënten en bewoners nu precies beleven? Dat is wat voor hen de kwaliteit bepaalt en niet de ijkpunten die in de regelgeving zijn opgelijst.”

Ook de coronacrisis heeft dat kwaliteitsdenken serieus doen kantelen. “Er zijn al veel inspanningen gedaan op het vlak van kwaliteit, maar het was vooral kwaliteit vanuit een professioneel perspectief, het waren afvinklijstjes. Er werd wel gezegd dat we de bewoners kenden. Maar met de coronacrisis werd wel heel erg sterk duidelijk dat dit niet zo was. We hebben niet gecapteerd wat de mensen zelf vinden.”

Het straffe verhaal

Tom Braes pleit voor meer storytelling. “Het narratieve, het straffe verhaal van een organisatie is zeer belangrijk. Zeker in mijn consultancypraktijk heb ik daar heel fijne discussies over gehad. Aan raden van bestuur heb ik uitgelegd dat je als organisatie niet de hele tijd impulsief wilt reageren op de veranderingen die op je afkomen.

“Je moet een goed verhaal hebben. Het geeft je een houvast om goede keuzes te maken. Als zich iets aandient, dan moet je weten of dat in je narratief past. Als het er in past, dan ga je erin mee, als het er niet in past, dan laat je het passeren.”

Zo’n strategisch narratief is niet alleen cruciaal voor een raad van bestuur . “Het is minstens even belangrijk om aan patiënten en cliënten uitgelegd te krijgen wat jou als organisatie onderscheidt, wat ze kunnen verwachten. Als je dat kunt scherpstellen, dan vermijd al veel conflicten en misverstanden.”

Mensen motiveren met een verhaal

En ook medewerkers hebben nood aan een straf verhaal. “Als ik ergens zou gaan solliciteren, dan wil ik me kunnen scharen achter een een straf verhaal. Werkgevers onderschatten nog vaak hoe je met een goed verhaal mensen kunt enthousiasmeren, motiveren, dat heeft ongelooflijk veel impact.”

“Ook medewerkers zijn steeds meer op zoek naar een werkgever bij ze kunnen ervaren wat zij belangrijk vinden. Wat vind ik als verpleegkundige belangrijk bijvoorbeeld? Welke waarden streef ik na? En krijg ik dat gevoel van mijn toekomstige werkgever?

“We hebben heel lang alles ingezet op de kwaliteit voor bewoners en de kwaliteit voor patiënten, en we zijn te veel uit het oog verloren dat we de mensen die die kwaliteit moeten waarmaken evengoed nood hebben aan een fijne beleving en een straf verhaal waar ze zich kunnen achter zetten.”

Directeur patiëntenzorg

Zijn eigen verhaal en traject maakten zoveel indruk in de Hogeschool Gent dat hij daar ondertussen ook gastdocent is in het postgraduaat trendanalyse en implementatie.

En vanaf oktober gaat hij de zorgsector door weer een andere bril bekijken. Hij wordt dan directeur patiëntenzorg in een revalidatieziekenhuis. “Het was an offer you can’t refuse, zoals men dat noemt.”

Het voelt als een logische volgende stap, zegt hij. “Ik heb al een fijne carrière gehad, het gaat altijd maar in crescendo. Ik heb altijd graag gestudeerd, ik ben heel nieuwsgierig. Ik ben nu op het punt gekomen dat ik door alle dingen die ik heb gedaan, heel vlot kan schakelen tussen perspectieven. Dat zorgt voor een goed ontwikkeld empathisch vermogen: je snapt hoe mensen kijken naar een probleem of verandering.

“Iedereen kijkt op zijn eigen manier naar een situatie. Het is belangrijk om moeite te doen om de wereldbeelden van anderen te leren kennen. Om heel scherp te krijgen van wat de ander nu belangrijk vindt in de relatie die je met hem hebt. ”

De opleiding Trendanalyse en implementatie kun je volgen aan HoGent. De opleiding Storytelling voor bedrijven en zelfstandigen kun je volgen bij Verhalenmakers.

Categorieën
voorbeelden

“We zagen het gezicht van de coronacrisis niet”

Al vroeg in de coronacrisis gooide Ziekenhuis Geel haar communicatie om. “Alles bleef wat op cijfers hangen”, zegt Josti Gadeyne. Storytelling gaf de crisis ineens een gezicht.

Zoals overal in België, is het al sinds het begin van de coronacrisis alle hens aan dek in Ziekenhuis Geel. “Blijven gaan”, zegt Josti Gadeyne met de glimlach terwijl ze even tijd maakt voor een Zoom-gesprek. “Blijven gaan.” (De tekst gaat voort na de foto.)

storytelling coronacrisis Ziekenhuis Geel Josti Gadeyne
Josti Gadeyne.

Josti is coördinator communicatie en fondsenwerving. Al vroeg in de coronacrisis gooide ze met haar team de communicatie van het ziekenhuis om. Ze koos resoluut voor storytelling. Facebookpagina en website bulken nu van de verhalen (verhalen die met behulp van het storycanvas van Verhalenmakers zijn gemaakt).

Te veel cijfers

“De eerste twee weken van de coronacrisis bleef alles wat hangen op cijfers en richtlijnen. Het was te factueel. We begonnen een aantal gevallen binnen te krijgen op spoed en intensieve zorgen, maar dat bleef allemaal heel abstract. Ook als communicatiedienst hadden we beperkte info. Ik zit wel in het crisiscomité maar ik hoorde vooral cijfers, procedures en wetenschappelijke termen, ik zag niet wat het verhaal, wie het gezicht van die crisis was.”

In die periode ging toen net de video viraal van de Gentse jongeman met covid die vertelde hoe zwaar hij afzag door de ziekte. “Dat was een trigger voor veel mensen. Men zag dat dit virus serieus was.”

“Ik zag ook snel dat het publiek naar onze zorgverleners keek als helden. Die waren alles aan het geven. Ik wilde onze artsen en verpleegkundigen in the picture brengen, ik wilde het verhaal achter de zorgverleners.”

Geen tijd door de coronacrisis

Het was door de coronacrisis niet evident om dat allemaal georganiseerd te krijgen. “Onze zorgverleners hadden daar geen tijd voor. Die waren keihard bezig om levens te redden. We kregen ook vragen van de pers om hen aan het woord te laten. We hebben toen beslist de communicatie vooral zelf in handen te nemen.”

Ze schakelde al snel – het was toen eind maart – een freelance fotograaf in, die in één sessie meerdere helden kon fotograferen. “Dat viel in te plannen voor onze medewerkers, het vroeg maar vijf minuten van hun tijd. Achteraf kregen ze een mail waarin ik ze een aantal vragen stelde, ze hadden even tijd om daarop te antwoorden. Dat bood voldoende flexibiliteit.” (De tekst gaat voort na de foto.)

storytelling coronacrisis Ziekenhuis Geel

Helden van de coronacrisis

Op 3 april werd de eerste foto gepubliceerd op Facebook. “Voor de eerste keer konden we een gezicht geven aan de zorgverleners. Dat sloeg meteen aan. Zij waren de helden van de coronacrisis. We zagen meteen een piek van likes, mensen die reageerden, ‘goed bezig’, zeiden ze, er was een opmerkelijk verschil met vroegere posts.”

De hele coronacrisis al publiceert Ziekenhuis Geel regelmatig nieuwe foto’s met getuigenissen. Een spoedarts, een poetsvrouw, iemand die op intensieve zorg werkt, een secretaresse …

storytelling  Ziekenhuis Geel

Coronavlogs

Maar de communicatiedienst wilde nog meer storytelling, ze ging nu ook videoverhalen publiceren. “Ik heb gevraagd aan een verpleegkundige die toen op intensieve werkte en deeltijds fotografe is, of ze ook wat foto’s en video’s kon maken. Zij heeft toen haar eerste coronavlog gemaakt, gewoon met haar smartphone gefilmd.” (De tekst gaat voort na de video.)

Een bevriend communicatiebedrijfje bood aan om de volgende video’s monteren, de huisstijl toe te voegen, de verpleegkundige wat te coachen.

75.000 keer bekeken

De vlogs werden een succes. Op YouTube kregen ze al behoorlijk wat weergaven, via een link op Facebook, maar toen Josti ze rechtstreeks op Facebook ging zetten, was het hek helemaal van de dam. “De eerste video had zo’n zesduizend views, de eerste keer dat we er een op Facebook zetten was dat meteen zestienduizend.”

Eén verhaal werd zelfs meer dan vijfenzeventigduizend keer bekeken. “Die video was best heftig, over een patiënt die einde leven was toen.”

Ook de regionale pers nam spontaan foto’s en video’s over. (De tekst gaat voort na de video.)

Ondertussen zijn er twee vlogsters aan de slag en staan er acht afleveringen online. De YouTube-afspeellijst met coronavlogs heeft Josti ook in de website ingebed. Zo komen mensen de verhalen zowel Facebook, YouTube als website tegen.

In een ziekenhuis filmen is niet vanzelfsprekend. “Het is altijd ethisch koorddansen. Hoe breng je een patiënt die slecht is in beeld ? We vragen altijd of ze het zelf zien zitten dat we filmen. En ook al gaan ze akkoord, we blurren hen altijd zodat ze onherkenbaar zijn.”

Ook storytelling na de coronacrisis

De storytelling-trein is duidelijk vertrokken, merkt Josti. De diensten gaan nu ook zelf steeds meer foto’s maken. “De mensen nemen sowieso foto’s, nu kunnen ze ook ambassadeur zijn van hun organisatie. We hebben een interne Facebookgroep, en als we daar foto’s zien die goed zijn, dan vragen we of we die mogen gebruiken.” (De tekst gaat voort na de foto.)

storytelling coronacrisis Ziekenhuis Geel

Ook na de coronacrisis zal storytelling belangrijk blijven in de communicatie van Ziekenhuis Geel. “Onze communicatie was voor corona heel erg eenrichtingsverkeer, het was communicatie vanuit de instelling, en zo zag het er ook uit: veel foto’s van gebouwen, af en toe een groepje mensen, redelijk onherkenbaar.”

Fondsenwerving

Ze hoopt dat er nu meer verhalen komen. Ook voor de fondsenwerving, waarvoor ze eveneens verantwoordelijk is. “Mensen geven aan mensen, niet aan instellingen.” De eerste weken van de coronacrisis hebben de verhalen duizenden euro’s binnengebracht.

Storytelling in zo’n ziekenhuis kun je niet als communicatiedienst alleen, heeft ze nu duidelijk gezien. “Er kan meer input van de diensten komen, er zitten daar mensen die echt kunnen filmen. De verhalen zitten daar. De communicatiedienst kan dan meer een faciliterende dienst worden, zoals Eric Goubin dat zegt. Maar dat vraagt nog wel wat cultuurwijziging, dat moet stapsgewijs. Maar we zien nu het bewijs dat er potentieel in zit.” (De tekst gaat voort na de foto.)

storytelling coronacrisis Ziekenhuis Geel
Een verhaal op de website.

De verhalen zijn ook belangrijk voor de ziekenhuismedewerkers zelf. “Ik ben er zeker van dat de manier waarop je extern aan storytelling doet, ook intern de mensen heel erg motiveert. Mensen leren elkaar beter kennen. Een van onze vlogsters was bang dat collega’s negatief zouden reageren op haar eerste video, maar ze heeft meteen zeer veel leuke berichtjes en positieve reacties gekregen van collega’s.”

Wil je zelf aan de slag gaan met storytelling? Verhalenmakers maakt niet alleen verhalen, we helpen je ook verhalen maken, onder meer via opleidingen storytelling.

Categorieën
tips

Storytelling in tijden van corona: 3 tips

In tijden van corona bewijst storytelling bijzonder nuttige diensten. 3 tips om je communicatie, en niet alleen je crisiscommunicatie, te versterken via verhalen.

1. Toon concrete acties tegen corona

Verhalen gaan niet alleen over dingen die voorbij zijn, ze kunnen ook over toekomstige, al dan niet gewenste situaties gaan. Als je mensen wil motiveren om iets te doen bijvoorbeeld, vertel dan een verhaal. Handleidingen, instructies: ook al bestaan ze maar uit enkele zinnen, het zijn allemaal verhalen.

Want wat doen verhalen eigenlijk? Ze tonen concrete situaties waarin concrete mensen (mensen met een naam, mensen met een gezicht) concrete acties uitvoeren en zo concrete problemen oplossen. Precies door het allemaal concreet te maken wordt onze verbeelding geactiveerd. En als we er ons iets bij kunnen voorstellen, weten we meteen wat ons te doen staat. Want in deze verhalen zijn wij telkens de hoofdpersoon (en corona is het probleem uiteraard).

corona storytelling

Op Twitter kwam ik deze mooie tegenstelling tegen (met dank aan Sofie Verhalle). Ga het niet allemaal zitten uitleggen, wees niet te abstract of te vaag. Nee, wees concreet, toon duidelijke actie(s) tegen corona. Schotel mensen duidelijke situaties voor met herkenbare woorden en dan stappen ze sneller in je verhaal.

Vertel dus: blijf thuis, werk thuis, doe maar één keer per week boodschappen, hou 1,5 meter afstand, geef geen hand, was je handen … Vertel niet: doe aan social distancing, gebruik je gezond verstand, plaats jezelf in quarantaine, beperk je contacten – allemaal veel te vaag, de verbeelding blijft uit.

2. Toon de impact van je acties tegen corona

Als één persoon drie personen besmet met corona, en elk van die drie personen besmet op zijn beurt drie andere personen, dan leidt dat in amper dertien stappen tot de besmetting van maar liefst anderhalf miljoen mensen. Door dat duidelijk te vertellen, bijvoorbeeld via de grafiek hieronder, ziet elke persoon wat de enorme impact is als hij onvoldoende afstand houdt (of een van de andere acties uit het vorige punt verwaarloost).

Ook grafieken kunnen dus verhalen vertellen. De grafieken met de afgevlakte curves (het uitstellen van de piek zodat de ziekenhuizen niet overrompeld worden) zijn daar een ander voorbeeld van, al vertrokken die niet vanuit het standpunt van één persoon en zijn ze daardoor misschien iets minder efficiënt dan de grafiek hier.

corona storytelling

Een goed verhaal toont de impact van de acties van de hoofdpersoon. Het laat zien hoe hij of zij het doel bereikt, in dit geval: hoe jij en ik het aantal besmettingen fors vermindert door niet naar een feestje te gaan of thuis te blijven.

Wie de impact van zijn eigen acties ziet, wordt niet zozeer ergens toe verleid – verleiding werkt maar zolang de wortel te zien is -, nee, hij wordt geïnspireerd om iets te doen. Hij voelt en begrijpt waarom iets nodig is. Het effect is veel langduriger.

3. Toon je live-verhalen

Verhalen zijn op hun best als ze live worden verteld. Een verteller, een verhaal, een publiek: meer is niet nodig voor storytelling. Vandaar het snel groeiende succes van podcasts – die zijn eigenlijk een terugkeer naar de roots van storytelling. Vandaar ook het al wat oudere succes van video’s waarop je mensen ziet en hoort vertellen. Denk maar aan de TED-lezingen. Of denk maar aan de museumzaal waar je zo’n video tegenkomt: bijna onbewust loop je daarnaartoe.

In het STAM, het Gentse stadsmuseum, hebben ze dat zeer goed begrepen. Ze hebben van de nood een deugd gemaakt. Historica Tina De Gendt zou daar een lezing geven over de verborgen verhalen van de wijk Brugse Poort. Door corona gaat die lezing niet door.

Tina vertelt nu die verhalen online. Je ziet haar live vertellen – zo te zien doet ze dat thuis, wat de setting nog authentieker maakt – en ondertussen krijgen we de beelden uit de Brugse Poort te zien. Ze hakte haar lezing in tien kortere stukken en het STAM zette die op YouTube.

Het enige verschil met een lezing is dat het publiek niet live aanwezig is. Maar het ziet de vertelster wel live bezig, en daar draait het om. Het is net dat wat het bijzonder onderhoudend maakt. Hopelijk krijgen we na de coronacrisis nog meer van dat soort live-verhalen.

Wil je zelf aan de slag gaan met storytelling? Verhalenmakers maakt niet alleen verhalen, we helpen je ook verhalen maken, onder meer via opleidingen storytelling.

Categorieën
opleidingen

Verhalenmakers stelt opleidingen van maart uit tot najaar

Als gevolg van het coronavirus stelt Verhalenmakers alle opleidingen van maart uit tot het najaar. Voor de open opleidingen ligt al een nieuwe datum vast.

In maart had Verhalenmakers nog twee open opleidingen op het programma:

Die worden beide uitgesteld tot het najaar, op dezelfde plaats.

opleidingen storytelling Verhalenmakers

De nieuwe datums voor beide opleidingen zijn:

Wie al ingeschreven was, wordt via mail op de hoogte gebracht van deze wijziging.

Een overzicht van alle opleidingen voor 2020 vind je op de website van Verhalenmakers.