Sociale media hangen aan elkaar van de verhalen. Maar niet alle verhalen werken even goed op Facebook, Twitter of Instagram. 3 tips om je sociale media een boost te geven met storytelling.
1. Gun ons een blik achter de schermen
Op sociale media gun je het publiek een blik achter de schermen. Je toont de inspanningen die nodig om jouw projecten en activiteiten te realiseren. Je laat de mensen zien dat al die projecten en activiteiten er niet vanzelf komen.
Publiek Centraal deed dat hier in de aanloop naar Publiek19, een inspiratiedag met 500 deelnemers in de Gentse Vooruit. Op de zaterdagavond voor het evenement was productieleidster Carla Beeckman nog volop in de weer om al die mappen te vullen die de deelnemers drie dagen later zouden krijgen.
Zo’n evenement komt er niet vanzelf. Meer dan dertig mensen, onder wie Carla, hebben dat wekenlang voorbereid.
2. Sociale media draaien rond mensen
Merken werken niet op sociale media, mensen wel. Als je je merk wil promoten, focus dan op mensen. Geef ze een hoofdrol op je sociale media. Maak van hen een held in je verhaal.
Toerisme Oost-Vlaanderen zet al enkele jaren nadrukkelijk in op ambassadeursverhalen. Zo vertelt Lien over haar kindertijd aan het Donkmeer.
Toerisme Oost-Vlaanderen promoot eigenlijk toeristische bestemmingen, maar het gaat niet op de eerste plaats over die bestemmingen. Het gaat over gewone mensen die op die plaatsen iets bijzonders beleefd hebben. En daarover vertellen.
3. Creëer verhaallijnen
Berichten op sociale media zijn per definitie kort en vluchtig. Je microverhaal mag nog zo goed bedacht zijn, mensen scrollen het zo weg. Door verhaallijnen te creëren verbind je meerdere berichten. Mensen herkennen je verhaal dan sneller, ze blijven daardoor langer hangen.
Fishtales past dat zeer consequent toe. Het Nederlandse visbedrijf dat voor duurzame visvangst staat, zet zwaar in op storytelling – de naam alleen al wijst daar op natuurlijk. Een verhaallijn die op sociale media steeds terugkeert, is die van oprichter Bart Van Olphen. We zien Bart voortdurend de wereld rondreizen op zoek naar duurzame visvangst.
De reizen vormen een verhaallijn. Op Instagram heeft Fishtales zelfs een aparte account gemaakt voor Barts verhalen.
Wil je zelf ook je sociale media een boost geven met storytelling? We helpen je graag. Met de online opleiding Storytelling op sociale media bijvoorbeeld. Interesse? Je vindt alles op de website van Verhalenmakers.
Podcasts zijn dit jaar aan een flinke klim bezig. Dat zie je ook in social profit.
Zes maanden geleden signaleerden we podcasts als een van de 5 storytelling-trends om in de gaten te houden voor 2020. Dat dringt nu snel door in social profit, merken we.
We kwamen net deze mooie podcast van De ZorgSamen tegen, een organisatie die rond veerkracht in de zorg werkt. Artsen vertellen hoe ze in het rood zijn gegaan in de coronacrisis. Het interview duurt 21 minuten.
Podcasts in musea
In de cultuursector is Museum M een podcast-pionier. Moving Henry vertelt over de verhuizing van het praalgraf van Hendrik I in de Leuvense Sint-Pieterskerk. De 5 afleveringen duren elk 20 tot 25 minuten.
Musea lenen zich natuurlijk uitstekend tot podcasts. Zeker als ze een audiotour hebben, kunnen ze een deel daarvan als podcast publiceren. Die kunnen ze gebruiken in de aanloop naar het bezoek, om publiek te lokken, of om het bezoek voor te bereiden. Nadien kan het publiek het bezoek nog eens herbeleven.
Paul Verhaeghe
Ook politieke organisaties ontdekken stilaan de podcast. De groene denktank Oikos publiceerde bijvoorbeeld dit gesprek van Dirk Holemans met de bekende psycholoog Paul Verhaeghe over de economie van de toekomst. Het gesprek duurt 20 minuten.
14 procent luistert naar podcasts
Vorig jaar luisterde al 14 procent van de Vlamingen minstens maandelijks naar een podcast, bleek uit de jaarlijkse Digimeter. Daarmee “bereikt ook deze mediavorm stilaan het omslagpunt vanaf waar het plots snel zou kunnen gaan”, stelden de onderzoekers.
De meeste podcasts bereiken de Vlaamse luisteraars nog steeds via websites (52 procent). “Maar het valt op dat platformen als Spotify (27 procent), Apple (20 procent) en Google (12 procent) hier alsmaar belangrijkere gatekeepers worden”, meldde de Digimeter.
Wil je zelf podcasts gaan maken? De komende maanden vinden opnieuw verschillende podcast-opleidingen plaats. Deze eerstvolgende, op 2 juli, is een online-opleiding met podcast-maker Sara Logghe.
Al vroeg in de coronacrisis gooide Ziekenhuis Geel haar communicatie om. “Alles bleef wat op cijfers hangen”, zegt Josti Gadeyne. Storytelling gaf de crisis ineens een gezicht.
Zoals overal in België, is het al sinds het begin van de coronacrisis alle hens aan dek in Ziekenhuis Geel. “Blijven gaan”, zegt Josti Gadeyne met de glimlach terwijl ze even tijd maakt voor een Zoom-gesprek. “Blijven gaan.” (De tekst gaat voort na de foto.)
Josti Gadeyne.
Josti is coördinator communicatie en fondsenwerving. Al vroeg in de coronacrisis gooide ze met haar team de communicatie van het ziekenhuis om. Ze koos resoluut voor storytelling. Facebookpagina en website bulken nu van de verhalen (verhalen die met behulp van het storycanvas van Verhalenmakers zijn gemaakt).
Te veel cijfers
“De eerste twee weken van de coronacrisis bleef alles wat hangen op cijfers en richtlijnen. Het was te factueel. We begonnen een aantal gevallen binnen te krijgen op spoed en intensieve zorgen, maar dat bleef allemaal heel abstract. Ook als communicatiedienst hadden we beperkte info. Ik zit wel in het crisiscomité maar ik hoorde vooral cijfers, procedures en wetenschappelijke termen, ik zag niet wat het verhaal, wie het gezicht van die crisis was.”
In die periode ging toen net de video viraal van de Gentse jongeman met covid die vertelde hoe zwaar hij afzag door de ziekte. “Dat was een trigger voor veel mensen. Men zag dat dit virus serieus was.”
“Ik zag ook snel dat het publiek naar onze zorgverleners keek als helden. Die waren alles aan het geven. Ik wilde onze artsen en verpleegkundigen in the picture brengen, ik wilde het verhaal achter de zorgverleners.”
Geen tijd door de coronacrisis
Het was door de coronacrisis niet evident om dat allemaal georganiseerd te krijgen. “Onze zorgverleners hadden daar geen tijd voor. Die waren keihard bezig om levens te redden. We kregen ook vragen van de pers om hen aan het woord te laten. We hebben toen beslist de communicatie vooral zelf in handen te nemen.”
Ze schakelde al snel – het was toen eind maart – een freelance fotograaf in, die in één sessie meerdere helden kon fotograferen. “Dat viel in te plannen voor onze medewerkers, het vroeg maar vijf minuten van hun tijd. Achteraf kregen ze een mail waarin ik ze een aantal vragen stelde, ze hadden even tijd om daarop te antwoorden. Dat bood voldoende flexibiliteit.” (De tekst gaat voort na de foto.)
Helden van de coronacrisis
Op 3 april werd de eerste foto gepubliceerd op Facebook. “Voor de eerste keer konden we een gezicht geven aan de zorgverleners. Dat sloeg meteen aan. Zij waren de helden van de coronacrisis. We zagen meteen een piek van likes, mensen die reageerden, ‘goed bezig’, zeiden ze, er was een opmerkelijk verschil met vroegere posts.”
De hele coronacrisis al publiceert Ziekenhuis Geel regelmatig nieuwe foto’s met getuigenissen. Een spoedarts, een poetsvrouw, iemand die op intensieve zorg werkt, een secretaresse …
Coronavlogs
Maar de communicatiedienst wilde nog meer storytelling, ze ging nu ook videoverhalen publiceren. “Ik heb gevraagd aan een verpleegkundige die toen op intensieve werkte en deeltijds fotografe is, of ze ook wat foto’s en video’s kon maken. Zij heeft toen haar eerste coronavlog gemaakt, gewoon met haar smartphone gefilmd.” (De tekst gaat voort na de video.)
Een bevriend communicatiebedrijfje bood aan om de volgende video’s monteren, de huisstijl toe te voegen, de verpleegkundige wat te coachen.
75.000 keer bekeken
De vlogs werden een succes. Op YouTube kregen ze al behoorlijk wat weergaven, via een link op Facebook, maar toen Josti ze rechtstreeks op Facebook ging zetten, was het hek helemaal van de dam. “De eerste video had zo’n zesduizend views, de eerste keer dat we er een op Facebook zetten was dat meteen zestienduizend.”
Eén verhaal werd zelfs meer dan vijfenzeventigduizend keer bekeken. “Die video was best heftig, over een patiënt die einde leven was toen.”
Ook de regionale pers nam spontaan foto’s en video’s over. (De tekst gaat voort na de video.)
Ondertussen zijn er twee vlogsters aan de slag en staan er acht afleveringen online. De YouTube-afspeellijst met coronavlogs heeft Josti ook in de website ingebed. Zo komen mensen de verhalen zowel Facebook, YouTube als website tegen.
In een ziekenhuis filmen is niet vanzelfsprekend. “Het is altijd ethisch koorddansen. Hoe breng je een patiënt die slecht is in beeld ? We vragen altijd of ze het zelf zien zitten dat we filmen. En ook al gaan ze akkoord, we blurren hen altijd zodat ze onherkenbaar zijn.”
Ook storytelling na de coronacrisis
De storytelling-trein is duidelijk vertrokken, merkt Josti. De diensten gaan nu ook zelf steeds meer foto’s maken. “De mensen nemen sowieso foto’s, nu kunnen ze ook ambassadeur zijn van hun organisatie. We hebben een interne Facebookgroep, en als we daar foto’s zien die goed zijn, dan vragen we of we die mogen gebruiken.” (De tekst gaat voort na de foto.)
Ook na de coronacrisis zal storytelling belangrijk blijven in de communicatie van Ziekenhuis Geel. “Onze communicatie was voor corona heel erg eenrichtingsverkeer, het was communicatie vanuit de instelling, en zo zag het er ook uit: veel foto’s van gebouwen, af en toe een groepje mensen, redelijk onherkenbaar.”
Fondsenwerving
Ze hoopt dat er nu meer verhalen komen. Ook voor de fondsenwerving, waarvoor ze eveneens verantwoordelijk is. “Mensen geven aan mensen, niet aan instellingen.” De eerste weken van de coronacrisis hebben de verhalen duizenden euro’s binnengebracht.
Storytelling in zo’n ziekenhuis kun je niet als communicatiedienst alleen, heeft ze nu duidelijk gezien. “Er kan meer input van de diensten komen, er zitten daar mensen die echt kunnen filmen. De verhalen zitten daar. De communicatiedienst kan dan meer een faciliterende dienst worden, zoals Eric Goubin dat zegt. Maar dat vraagt nog wel wat cultuurwijziging, dat moet stapsgewijs. Maar we zien nu het bewijs dat er potentieel in zit.” (De tekst gaat voort na de foto.)
Een verhaal op de website.
De verhalen zijn ook belangrijk voor de ziekenhuismedewerkers zelf. “Ik ben er zeker van dat de manier waarop je extern aan storytelling doet, ook intern de mensen heel erg motiveert. Mensen leren elkaar beter kennen. Een van onze vlogsters was bang dat collega’s negatief zouden reageren op haar eerste video, maar ze heeft meteen zeer veel leuke berichtjes en positieve reacties gekregen van collega’s.”
Wil je zelf aan de slag gaan met storytelling? Verhalenmakers maakt niet alleen verhalen, we helpen je ook verhalen maken, onder meer viaopleidingen storytelling.
Wat een mooie campagne voor het Van Eyck-jaar! Gewone mensen die elkaar hun liefde betuigen en zo het Lam Gods tot leven brengen. Storytelling ten voeten uit.
Hoe breng je een bijna zes eeuwen oud schilderij met een uitgesproken christelijke boodschap heel dichtbij, zo dichtbij dat het intiem wordt?
Van Eyck-jaar
Door twee personages te vervangen door echte mensen, gewone mensen, mensen die elkaar hun liefde betuigen, op een zeer kwetsbare manier, wat ze op het eind nog eens onderstrepen door uit de kleren te gaan, net zoals de personages die ze vervangen: Adam en Eva.
Het filmpje maakt op een heel inventieve manier gebruik van storytelling-elementen. We zagen er minstens vijf.
1. Echte mensen brengen Van Eyck tot leven
Het filmpje vervangt de christelijke personages, Adam en Eva, door echte mensen, echte koppels, waar het publiek zich kan mee identificeren. Zij zijn de helden van al die korte verhalen.
De vervanging is extra geloofwaardig omdat de koppels over hun liefde voor elkaar vertellen (het enige verhaal dat er echt toe doet, zou Julian Barnes zeggen) en op het eind zelfs Adam en Eva vervangen in de zijpanelen van het Lam Gods.
Om de identificatie compleet te maken: op de website van de campagne kan iedereen een foto van zichzelf en een geliefde in twee Lam Gods-panelen laten monteren. Visueel iets minder geslaagd. Maar de boodschap blijft overeind: iedereen beroemd, iedereen Adam en Eva!
2. Onze blik is het eerste obstakel
Zonder obstakels geen verhaal. Moeten de koppels een obstakel overwinnen? Zeer zeker. Ze moeten elkaar hun liefde betuigen voor onze ogen, voor de ogen van de hele wereld zelfs. Ze moeten zich bloot geven, letterlijk en figuurlijk.
Dat die naaktheid niet evident is, wordt extra in de verf gezet wanneer de voice over de link legt met de geschiedenis van het Lam Gods. De naakte panelen werden indertijd gecensureerd: ze werden weggeborgen en vervangen door een geklede Adam en Eva.
3. Ook de samenleving vormt een obstakel
Toerisme Vlaanderen koos ook voor minder evidente koppels, koppels waar een deel van de samenleving niet zo makkelijk voor openstaat. Enkele holebikoppels bijvoorbeeld, en twee jonge mensen met een beperking.
Die censurerende blik van de samenleving vormt een bijkomend obstakel. Het maakt de inspanning van onze helden om zich bloot te geven nog meer bijzonder.
4. Spanningsboog
Op het einde gaan de koppels uit de kleren en dat wordt al in de eerste seconden gesuggereerd.
Op die manier wordt een spanningsboog gecreëerd. De kijker leeft toe naar de onthulling. Niet als een voyeur, maar meelevend met de hoofdpersonen.
5. Het Lam Gods is niet de held
Het draait hier allemaal om het Lam Gods natuurlijk, Toerisme Vlaanderen wil er per slot van rekening zoveel mogelijk mensen mee naar het Van Eyck-jaar in te krijgen.
Maar het filmpje trapt niet in een van de klassieke valkuilen van storytelling. Niet het Lam Gods daalt hier ineens uit de hemel neer als de held van het verhaal, nee, de koppels blijven de helden, tot de laatste second. Zij zijn het die de obstakels overwinnen, zij zijn het die zich uiteindelijk bloot geven. Het Lam Gods helpt hen daar alleen bij, dat onuitputtelijke, levenskrachtige werk dat, zoals de commentator zegt, “het vermogen heeft onze geest te openen”.
Wil je zelf aan de slag gaan met storytelling? Verhalenmakers maakt niet alleen verhalen, we helpen je ook verhalen maken, onder meer viaopleidingen storytelling.
Hoe krijg je je publiek zover dat het meer dan twee uur de resultaten van een grootscheeps onderzoek naar ongelijkheid blijft slikken?
Het was de grote uitdaging die The Village, een van de buitenbeentjes op Theater aan Zee, zichzelf had gesteld. Het was aangekondigd als een “theatrale wandeling”. De deelnemers konden op de Oostendse Oosteroever op eigen tempo een parcours volgen met behulp van een interactieve app.
The Village
De wandeling zou makkelijk twee uur duren, zei de man die me bij de smartphone bezorgde. Ik deed er uiteindelijk vier uur over. En heb mij dat geen minuut beklaagd. Niet evident, want de makers van The Village hadden een jaar lang een “uitgebreid vooronderzoek” verricht naar ongelijkheid in Vlaanderen en Nederland. De wandeling was het resultaat van dat onderzoek.
Dat ik op een prachtige zomerdag in een prachtige stad aan zee vier uur lang naar onderzoeksresultaten hebben lopen luisteren en kijken, komt niet alleen doordat we halfweg ineens een pint zijn tegengekomen – die smaakte, dat zeker – maar vooral doordat de makers zich overvloedig van storytelling hebben bediend om hun punt te maken.
Slagingskans
Dat bleek het duidelijkst bij het begin van de wandeling. Op een grasplein waren enkele houten huisjes geplaatst. Elk huisje vertelde het verhaal van een ander kind. De deelnemer moest telkens in het huisje gaan staan en kreeg via de koptelefoon en het scherm allerlei informatie over dat kind.
Het ene kind krijgt veel aandacht van zijn ouders, het andere groeit op in een gezin van hardwerkende ouders die amper de tijd hebben voor hun kroost. Allemaal hebben ze dromen voor hun latere leven – Brandon wil bijvoorbeeld graag dokter worden – maar of ze die zullen realiseren, hangt voor een belangrijk deel af van hun huidige situatie, hun huidige verhaal.
Na elk verhaal kwam een armoede-expert aan het woord. Die overliep het verhaal systematisch, overliep daarbij een reeks kenmerken: wat was de afkomst van het kind, zijn thuis- en schoolsituatie, zijn taalvaardigheid, zijn netwerk en zijn financiële vooruitzicht?
Om het aanschouwelijk te maken verscheen op het schermpje een score bij elk kenmerk. De taalvaardigheid kon bijvoorbeeld slecht zijn omdat de ouders geen tijd hadden om het te helpen bij schoolwerk.
Al die scores leidden uiteindelijk naar één algemene score: een “slagingskansberekening voor de toekomst” van elk kind. Op basis van alle kenmerken werd voorspeld hoe groot de kans was dat het kind later zou slagen in het leven. Vaak waren dat ontluisterende conclusies.
Wetenschappelijke rapporten
Verrassend waren de eindscores allerminst. We weten allemaal welke factoren een invloed hebben op hoe het leven van een kind later zal verlopen. Om de haverklap verschijnen dikke wetenschappelijke rapporten daarover. In de media worden we ermee om de oren geslagen.
Ik weet zeker dat ik het in The Village snel had opgegeven als ik op mijn koptelefoon enkel die armoede-expert aan het woord had gehoord met algemene statistieken over de impact van thuis- en schoolsituatie, taalvaardigheid etcetera.
Verhalen als locomotief
Toch bleef ik luisteren. Dankzij de verhalen. En vooral dankzij de trekkersrol die de verhalen kregen. Door bij elk kind met een verhaal te beginnen, werd abstracte materie ineens heel concreet en bleef ik nadien makkelijker de droge informatie volgen.
Het verhaal werkt als locomotief voor zo’n rapport. Storytelling maakt zware kost verteerbaar.
De meeste mensen negeren de cijfers en argumenten die dagelijks over het internet worden uitgekieperd. Maar presenteer ze in de vorm van een verhaal en je hebt hun aandacht. En als je hun aandacht hebt, kun je hen en passant nog wat statistieken meegeven en zullen die langer blijven hangen. Want het zijn dan meer dan cijfers; de cijfers staan voor echte mensen.
Drogere materie
Steeds vaker zie ik rapporten die dat stramien volgen. Bij de Koning Boudewijnstichting bijvoorbeeld kwam ik twee jaar geleden al dit rapport over ouderenzorg tegen.
Elk hoofdstuk begint met een kort verhaal, niet langer dan één pagina, rond iemand van de doelgroep waarover het rapport gaat. Na dat verhaal volgt de drogere materie, het eigenlijke rapport.
Storytelling in TED Talks
Ook TED-lezingen hebben daar een groot stuk van hun succes aan te danken. Niet alleen zijn ze kort, ze zijn ook vaak heel aanschouwelijk, omdat ze gebruik maken van storytelling (wetenschappers worden daarin veelal gecoacht door de organisator).
Een willekeurig voorbeeld: de TED talk van geheugenexperte Elizabeth Loftus.
Ze steekt meteen van wal met het verhaal van de jongeman die onterecht opgepakt en veroordeeld wordt voor een verkrachting. Loftus begint niet met zich voor te stellen, ze begint niet met haar theorie uit de doeken te doen. Nee, meteen het verhaal.
En meteen heeft ze onze aandacht. Zodra ze die heeft, ontvouwt ze haar theorie over valse herinneringen. Geen simpele kost, maar we snappen meteen wat ze wil zeggen. Dankzij het verhaal, dankzij storytelling.
Wil je zelf aan de slag gaan met storytelling? Verhalenmakers maakt niet alleen verhalen, we helpen je ook verhalen maken, onder meer viaopleidingen storytelling.
Precies honderd jaar geleden schilderde Théodore Géricault zijn beroemde Vlot van de Medusa. Nu pas weten we wie de zwarte man is die daar zo heftig om hulp zwaait. Een mooi voorbeeld van hoe musea steeds nadrukkelijker storytelling omarmen.
Olympia van Manet.
Musea zitten op bergen verhalen, misschien nog meer dan andere organisaties. Je hebt de verhalen over wie de objecten heeft gemaakt die in het museum te zien zijn. Over wie het museum zelf gemaakt heeft ook, en over de makers van zijn tentoonstellingen – geknipt materiaal voor achter-de-schermenverhalen.
Je het verhaal dat als een rode draad door een tentoonstelling loopt natuurlijk. Uitgekiende storytelling kan het verband tussen de meest uiteenlopende objecten blootleggen.
Musea tonen mensen
En dan heb je een bijzondere categorie: de verhalen van mensen die zijn afgebeeld in het museum, op foto's en video's, in beeldhouwwerken en op schilderijen.
De jongste tijd zie ik steeds vaker tentoonstellingen met die insteek. Wie zijn de mensen op het schilderij? Hoe komen ze daar terecht? Wat is hun band met de kunstenaar?
Om van een kunstwerk te genieten hoef je het misschien niet allemaal te weten. Maar het zijn vaak verhalen die de moeite waard zijn om te vertellen. Zeker als het om mensen gaat wier verhalen te lang verzwegen zijn.
Het zwarte model
Laatst was ik in het Musée d'Orsay voor Le modèle noir de Géricault à Matisse, een baanbrekende tentoonstelling over vergeten zwarte mensen die in wereldberoemde kunstwerken te zien zijn – en niet zomaar als figurant te zien zijn maar prominent.
Denk aan de vrouw die bij het bed van de naakte Olympia (1863) van Manet staat. Ze heette Laure, vertelt de tentoonstelling. Weinig is over haar bekend, zelfs haar achternaam niet. Maar alles wat wel te achterhalen viel, bracht het museum samen in een verhaal, samen met andere schilderijen waarop Laure te zien is.
Ze blijkt een verpleegster geweest te zijn die bijkluste als model. Rijk is ze niet geworden van haar centrale rol in Olympia. Uit rekeningen blijkt dat ze in een armoedig flatje in het elfde arrondissement van Parijs woonde.
Het vlot van de Medusa van Géricault.
Het Vlot van de Medusa
Van een ander zwart model, Joseph, viel iets meer te weten te komen. Hij is eveneens prominent te zien op een icoon van de Franse schilderkunst: Het vlot van de Medusa (1818-19) van Théodore Géricault.
Hij is de man die, hoog boven de anderen uittorenend, met een doek om hulp zwaait. Zijn krachtige bewegingen en donkere huidskleur contrasteren sterk met de andere, lijkbleke schipbreukelingen, die meer dood dan levend zijn.
Van acrobaat tot model
Joseph werd rond 1793 geboren in Haïti, toen nog de Franse kolonie Saint-Domingue. Hij arriveerde rond zijn tiende in Marseille, ging als acrobaat in Parijs werken en werd daar door Géricault ontdekt, die hem als model inzette.
Ook andere schilders vereeuwigden Joseph, onder meer Ingres. Hij was zelfs een tijdje een van de vaste modellen van de Parijse kunstacademie. En hij werd daar beter voor betaald dan Laure.
Joseph, in een schets van Géricault.
Impact van storytelling
Géricault zelf legde Joseph meermaals vast op doek. Ook de schetsen kregen een plaats in de tentoonstelling. Een terechte keuze. Met elk feitje, elk beeld dat wordt teruggehaald, krijgt het verhaal van Joseph meer vorm en wordt de anonieme figuur een mens van vlees en bloed – dat is wat storytelling op de eerste plaats doet.
De impact van de tentoonstelling was dan ook groot. De critici waren enthousiast. "Eindelijk staat die andere vrouw op Manets schilderij Olympia centraal", kopte De Morgen. Sommige kunstwerken kregen dankzij Le modèle noir zelfs een andere naam.
En wij, kijken we nu anders naar Olympia en Het Vlot? Ja. Een kunstwerk is niet alleen een object dat we mooi of lelijk vinden. Het is ook een kruispunt van verhalen. En verhalen bepalen hoe we kijken naar de wereld. Aan de musea om zoveel mogelijk van die verhalen en van de mensen die er een rol in spelen van de vergetelheid te redden en aan hun publiek te tonen. Als het om mensen gaat wier verhaal al te lang verzwegen werd, is dat zelfs een plicht.
Joseph, in een andere schets van Géricault.
Wil je zelf aan de slag gaan met storytelling? Verhalenmakers maakt niet alleen verhalen, we helpen je ook verhalen maken, onder meer viaopleidingen storytelling.
Ineens, zonder dat ik het gepland had, stond ik tussen de dinosaurussen. En in dat prachtige Museum voor Natuurwetenschappen besefte ik andermaal: geen verhaal zonder tijdlijn. En vooral: geen tijdlijn zonder verandering.
Arkhane, de nieuwe gast.
Ik wilde vorige week eigenlijk alleen maar even naar Brussel voor een lunch – met Helga Basteleurs en Kurt Jacobs van de Gezinsbond, twee keien van communicatiemensen, met het hart op de juiste plaats, collega's die ik al veel te lang niet meer had gezien.
Het plan was: na de lunch met de metro terug naar Brussel-Zuid, meteen weer op de trein naar Gent. Maar toen bedacht ik ineens dat ik me vlak bij het Museum voor Natuurwetenschappen bevond. En dat ze daar sinds kort een nieuwe gast hebben, Arkhane, een 150 miljoen jaar oude allosauriër. Die wilde ik wel even gaan begroeten.
Galerij van de Evolutie
Veel tijd had ik niet, maar een half uur, dat kon er wel af. Voor ik het wist, waren er twee uur voorbij.
Het museum heeft – heel slim – Arkhane halfweg de Galerij van de Evolutie opgesteld. Die enorme zaal heb ik altijd wat verwaarloosd, telkens opnieuw blijf ik bij die betoverende iguanodons van Bernissart in de centrale zaal hangen. Maar nu moest ik er wel heen, voor de nieuwe gast.
De Galerij van de Evolutie.
De Galerij van de Evolutie vertelt het verhaal van het leven op aarde, van het prilste begin, honderden miljoenen jaren geleden, tot vandaag, van de eerste bacteriën, over de dinosaurussen, tot de dieren waar de mens zelf zijn stempel heeft op gedrukt. Het is één stoet van skeletten, fossielen en vreemdsoortige afbeeldingen.
Termen als Cambrium, Devoon, Carboon, Jura en Eoceen vliegen je om de oren. Welbeschouwd een ver-van-mijn-bed-show, tenzij je een geoloog of iets van die strekking bent. 99 procent van het verhaal speelt zich honderdduizenden, miljoenen jaren voor de komst van de eerste mensachtige af. En toch zit je meteen in het verhaal. Dankzij de tijdlijn.
Tijdlijn
Al in het gangetje dat je naar de Galerij van de Evolutie leidt, lees je waar je bent. -3800 miljoen jaar staat er, in koeien van letters. Daar begint het dus. Zelfs al kunnen we ons die 3,8 miljard jaar niet voorstellen, het voelt vertrouwd. Omdat je in het begin van elk verhaal een tijdsaanduiding verwacht. (Er was eens, heel lang geleden … )
En omdat je weet dat je verderop in het verhaal een nieuwe tijdsaanduiding mag verwachten, een nieuw blaadje op de scheurkalender dat de held wat verder op de tijdlijn doet belanden.
Ook hier is dat het geval. Om de twintig passen krijg ik een nieuw jaartal voor de voeten. Bij –542 miljoen jaar kom ik het Cambrium binnen, bij -200 miljoen jaar het Jura, bij -10.000 jaar zowaar al het heden. De held van dit verhaal is geen mens natuurlijk, die krijgt op het eind even een figurantenrol, in deze galerij is het leven zelf de hoofdpersoon.
Het begin van de Galerij van de Evolutie.
Verandering
Maar een tijdlijn op zich volstaat niet. Hij werkt alleen maar als er bij elke tijdsaanduiding iets verandert.
Verandering is een van de basisingrediënten van storytelling. Op het einde van elk verhaal moet de held veranderd zijn. Het is de voortdurende verandering onderweg naar dat eindpunt die ervoor zorgt dat je publiek je verhaal blijft volgen. Anders stapel tijdstippen op en valt je publiek in slaap.
Dat heeft dit museum zeer goed begrepen – met een naam als de Galerij van de Evolutie heeft deze zaal natuurlijk een reputatie te verdedigen. Bij elk jaartal krijg je te lezen wat er op dat moment verandert. "542 miljoen jaar geleden ontwikkelden de geleedpotigen voor het eerst ogen", lezen we ergens in het begin. Halfweg, vlak bij Arkhane, staat: "252 miljoen jaar geleden verdwenen plotseling 95 procent van de soorten."
Een van de videoschermen met bewegende tijdlijn.
Die nadruk op verandering wordt nog duidelijker op de videoschermen. Die laten voor elke periode, zelfs voor de komende 50 miljoen jaar, zien hoe de hele planeet er toen uitzag, of straks zal uitzien.
En vooral: je ziet het veranderen terwijl je erop staat te kijken. Terwijl bovenaan de tijdbalk naar rechts schuift, miljoenen jaren tegelijk in minder dan een minuut, zie je de continenten van elkaar wegdrijven en merk je hoe wisselende temperaturen het aardoppervlak van kleur doen veranderen.
Pageturner
Het verhaal van de evolutie speelt zich hier voor je ogen af. Het mag zich dan allemaal onwezenlijk ver mijn bed afspelen, je beleeft deze galerij als een pageturner.
Arkhane en co hebben mij vandaag opnieuw doen beseffen: een verhaal werkt alleen maar als je het publiek een tijdlijn als houvast geeft – en die tijdlijn werkt alleen maar als elke tijdsaanduiding voor verandering staat.
Wil je zelf aan de slag gaan met storytelling? Verhalenmakers maakt niet alleen verhalen, we helpen je ook verhalen maken, onder meer viaopleidingen storytelling.
Respect. Veel respect. Met dat gevoel ging ik naar huis nadat Hussein me zijn verhaal had verteld. Maar een authentiek verhaal garandeert nog niet dat je publiek je helemaal tot het einde volgt. Daarvoor is meer nodig. Het storycanvas helpt je hierbij. Het storycanvas maakt je storytelling beter.
Hussein, een Syrische student, was op familiebezoek in Turkije, raakte daar zijn papieren kwijt en kon niet meer terug naar huis. Of liever, hij kon wel nog terug, maar zonder die papieren moest hij het leger in. In volle oorlog.
Een bootje op de Middellandse Zee
Hij trok naar de Turkse kust, stapte daar in een gammel bootje, stak de Middellandse Zee over en belandde uiteindelijk in België. Al na enkele weken sprak hij een aardig mondje Nederlands. Maar dat volstond niet, vond hij. Hij wilde nog hetzelfde jaar hogere studies beginnen, in Gent, en daarom moest zijn Nederlands nog veel beter.
Dus ging hij in De Kringwinkel werken. Niet ergens weggestoken achteraan in het magazijn, nee, aan de balie, waar hij met de klanten kon praten, waar hij de telefoon kon beantwoorden. En dus zijn Nederlands kon verbeteren. Na enkele maanden sprak hij al voldoende Nederlands om opnieuw te gaan studeren. Respect – ik zei het al.
Ik had een sterk verhaal – dat voelde ik van de eerste minuut. Maar ik wist ook: zo’n verhaal kun je makkelijk verknoeien.
(Het verhaal gaat door na de video.)
Het verhaal van Hussein is een van vijf video’s die ik in 2018 maakte voor De Kringwinkels, naar aanleiding van de Dag van de Kringwinkel.
In het voorgesprek vertelde hij me veel meer dan de video heeft gehaald. En veel van wat hij vertelde, was even straf als wat hij nadien voor de camera zei. Maar de video mocht maar 2 minuten duren. Hoe maak je dan de keuze? Welke fragmenten uit zo’n bewogen verhaal behoud je?
Storycanvas helpt je storytelling
Daarvoor heb ik het storycanvas ontwikkeld. Dat is een handig sjabloon waarmee je heel snel een verhaal kunt opzetten en meteen ziet welke fragmenten je behoudt en welke je weglaat. Het storycanvas maakt zo je storytelling beter.
Tussen het voorgesprek en het eigenlijke interview met Hussein had ik een kwartier. Dat volstond om het storycanvas in te vullen. Toen ik weer voor Hussein ging zitten en de camera begon te draaien, wist ik al welk verhaal ik van hem wilde horen.
Via het storycanvas stelde ik gerichte vragen, vragen die bij de montage werden weggeknipt. De opname zelf duurde dan ook niet langer dan een half uur.
Spanning via obstakels en acties
Het storycanvas maakt je storytelling ook beter door een spanningsboog te creëren. Het storycanvas helpt je je verhaal op te bouwen. Want het is niet omdat Hussein een sterk verhaal heeft dat de kijker dat verhaal tot het einde toe zal blijven kijken. Je moet de spanning opbouwen en de gekozen fragmenten op de juiste plaats zetten.
De kern van het storycanvas vormen de obstakels en de acties: 3 obstakels die je hoofdpersoon op zijn weg vindt, en 3 pogingen die hij of zij onderneemt om het obstakel uit de weg te ruimen.
Een obstakel wordt telkens gevolgd door een actie. Zo krijg je zes scènes.
De obstakels van Hussein
Wat zijn de 3 obstakels bij Hussein?
Hij verliest zijn papieren en moet in het leger.
Hij komt in België aan maar spreekt geen woord Nederlands.
Hij spreekt wel Nederlands maar niet goed genoeg om te kunnen studeren.
En de 3 acties, die dus telkens op een obstakel volgen?
Hij vlucht naar België.
Hij leert Nederlands.
Hij gaat in De Kringwinkel werken om nog beter Nederlands te kunnen.
Vallen en opstaan
In storytelling bestaat de kunst erin je kruit niet van bij het begin te verschieten. Je hoofdpersoon mag niet meteen slagen in zijn opzet. Hij moet zijn doel bereiken met vallen en opstaan, met obstakels (vallen) en acties (opstaan). Dan leef je als kijker sterker met hem mee.
Had ik Hussein alleen maar laten vertellen dat hij als Syrische vluchteling te weinig Nederlands sprak om hier te kunnen studeren, maar dat dit dankzij De Kringwinkel toch gelukt is, dan had ik geen echt verhaal verteld. Dan was de spanning snel weggeweest en was Hussein zijn publiek nog voor halfweg kwijtgespeeld.
Volgens het storycanvas moest ik Hussein eerst zijn documenten laten verliezen (vallen) en hem vervolgens laten vluchten (opstaan), op een eerste taalbarrière laten botsen (vallen), zijn eerste lessen Nederlands laten leren, op een tweede taalbarrière laten botsen en tot slot aan de balie van De Kringwinkel in de Brugse Poort in Gent doen belanden.
Ik was het storycanvas zeer dankbaar. Want een verhaal als dat van Hussein verdient veel kijkers. Kijkers die het verhaal helemaal uitkijken.
Wil je zelf aan de slag gaan met storytelling? Verhalenmakers maakt niet alleen verhalen, we helpen je ook verhalen maken, onder meer viaopleidingen storytelling.
Ook voor liefhebbers van verhalen is dit WK voetbal een hoogmis. Je merkt hoe sommige spelers en ploegen bij velen sterk tot de verbeelding spreken, en dat dit niets met voetbalprestaties van doen heeft.
Niet-voetballiefhebbers stellen ineens vast dat ze zelf ook al die wedstrijden van exotische ploegen aan het volgen zijn en dat ze ook dat bombardement van talkshows vooraf, tussendoor en achteraf tot het bittere einde uitzitten (al is het in deze digitale tijden natuurlijk onbegonnen werk om zo’n WK te ontlopen, if you can’t beat them, join them).
Van de meeste wedstrijden in Rusland zullen we ons over enkele jaren – of zelfs al over enkele maanden – de uitslag met de beste wil van de wereld niet meer herinneren. Toch zullen bepaalde wedstrijden blijven hangen. En die kun je nu al voorspellen. Omdat er een systeem in zit.
Obstakels overwinnen
Zullen we bijvoorbeeld snel vergeten: de openingswedstrijd van de Russen, 5-0 tegen Saoedi-Arabië.
Mensen zien graag hoe andere mensen tegen obstakels opbotsen, hoe ze die proberen te slopen, keer op keer, in het zweet des aanschijns. Ze mogen het niet cadeau krijgen, moeten ervoor vechten. Dat is wat verhalen zo aantrekkelijk maakt. Een ploeg die met de vingers in de neus wint, dat inspireert niet, dat is geen verhaal.
IJslandse dwergen
Een ploeg die ondanks alles toch nog wint (of niet verliest), een speler die ondanks alles toch scoort: daar is het veel kijkers om te doen in dit WK.
Daarom hebben we al snel sympathie voor de underdog, voor de dwerg die de reus probeert te vloeren, voor de Iraniërs die zich de ziel uit het lijf lopen tegen Spanje (Iran dat op de koop toe geen sponsor vond als gevolg van de Amerikaanse boycot en dan maar zelf zijn truitjes ging kopen), voor de IJslanders die het Argentinië van Messi in bedwang houden.
(Argentinië heeft het wel vaker lastig met dwergen, denk maar aan het kleine België dat in 1982 de reus vloerde in Camp Nou, dat was nog eens een openingswedstrijd om te onthouden.)
Ronaldo
Daarom ook spreken verlossende doelpunten zo tot de verbeelding, vooral als ze in de laatste minuut vallen. Zoals de goal van Harry Kane, die Engeland de verlossing bracht tegen Tunesië.
En natuurlijk de goal van Cristiano Ronaldo tegen Spanje, die Portugal in extremis een gelijkspel opleverde. De seconden tikken genadeloos weg, de Spaanse muur staat perfect opgesteld, de helft van de wereld hoopt dat Ronaldo zal falen, de nederlaag wenkt. En toch – als je een zin met “en toch…” kunt beginnen, dan heb je een verhaal – en toch, ondanks die immense druk, maakt hij die goal, een goal die we ons nog lang zullen herinneren, en niet zozeer vanwege Ronaldo’s traptechniek maar vanwege het verhaal waarin hij toen, in die laatste seconden, speelde.
Rode Duivels
En de Rode Duivels? Dat is een ander verhaal. Op veel tornooien de underdog geweest, daardoor meer dan eens boven zichzelf uitgestegen. Perfecte dwergen.
Maar nu zijn het geen dwergen meer, bezweert het leger voetbalanalisten ons. Reuzen zouden het geworden zijn. En dat is even wennen.
Want ook reuzen hebben een obstakel nodig, ook zij moeten een schier onmogelijke uitdaging zien te vinden die het beste in henzelf naar boven haalt, een nog grotere reus waardoor ze weer in die dwergenrol kunnen kruipen. En op zo’n WK hebben reuzen geen keuze: alleen het behalen van de wereldtitel, de zo goed als onbereikbare ultieme triomf, kan zo’n superreus zijn.
Als de Rode Duivels wereldkampioen willen worden, dan zal dat niet alleen te danken zijn aan de flitsen van Hazard en de passes van De Bruyne. Het zal ook en vooral afhangen van de mate waarin ze zelf geloven in hun nieuwe uitdaging. Een WK win je niet met goed voetbal, maar met een goed verhaal.
Wil je zelf aan de slag gaan met storytelling? Verhalenmakers maakt niet alleen verhalen, we helpen je ook verhalen maken, onder meer viaopleidingen storytelling.
Hoe inspireerde Lego ons niet als kinderen! Met simpele blokjes bouwden we hele verhalen. Maar ook in de manier waarop Lego zichzelf verkoopt, zitten heel wat verhalen. In deze video vertelt Lego over zijn ontstaan. Organisaties kunnen er 3 belangrijke lessen uit leren.
1. Vertel over het ontstaan van je organisatie
Where it all began, klinkt het ergens in het begin van het filmpje. Het ontstaan en de groei van je organisatie zijn een onuitputtelijke bron van verhalen. Ze maken in enkele minuten duidelijk wat je plaats is in de geschiedenis van een samenleving of een sector.
Het hoeft niet meteen in een filmpje, zoals Lego hier doet. Iedereen kan zo’n verhaal al vertellen op zijn website, op zijn minst in de rubriek Over ons. Of tijdens een presentatie: zo’n verhaal over de start van je organisatie maakt vaak veel sneller duidelijk waarom jullie nodig zijn dan een samenvatting van de missie en visie uit je beleidsplan.
2. Vertel over mensen, niet over projecten
Het filmpje gaat niet over de Legoblokjes, niet over het bedrijf Lego. Het gaat over de mensen die het blokje bedacht hebben, de mensen die het bedrijf groot gemaakt hebben.
Verhalen over dingen, over projecten, over feiten en cijfers inspireren niet. Verhalen over mensen doen dat wel. De lezer/kijker/luisteraar herkent er zich in.
Verhalen over de oprichters inspireren nog meer, zeker als dat echte pioniersverhalen zijn, verhalen over een ambachtelijk begin, zoals hier. Grote bedrijven als Apple en Microsoft vertellen maar wat graag dat ze ooit in een garage begonnen zijn.
3. Vertel ook over tegenslagen
In het filmpje krijgt de oprichter van Lego heel wat tegenslag: de dood van zijn vrouw, een dreigend faillissement, een brand … Net zulke obstakels maken een verhaal interessant. He wasn’t the type that gave up. Telkens opnieuw moet de held een tandje bijsteken, een groter risico nemen: dat maakt verhalen boeiend, dat inspireert mensen.
Benadruk in het verhaal over het ontstaan van je organisatie dus welke tegenslagen jullie te verwerken kregen. En hoe jullie daarop reageerden. Het toont dat niets vanzelf gaat, dat waardevolle dingen alleen maar mogelijk zijn door een grote inspanning te leveren.
Wil je zelf aan de slag gaan met storytelling? Verhalenmakers maakt niet alleen verhalen, we helpen je ook verhalen maken, onder meer viaopleidingen storytelling.
